༅༅།། བསམ་ཚུལ་ནི་གཟུགས་མེད་ཅིག་ཡིན་པས། དེ་བཏབ་སྟེ་གསོ་སྐྱོང་བྱེད་རྒྱུ་མེད་པར་ཁྱེད་ཀྱིས་ཡིད་ཆེས་ཀྱི་ཡོད་སྲིད། འོན་ཀྱང་ང་ཚོས་སྐྱེ་དངོས་གང་ཞིག་བཏབ་པ་རྣམས་དོན་དུ་སྐྱེ་དངོས་དེ་ལས་འབྲས་བུ་ཞིག་འབྱུང་བར་རེ་བའི་བསམ་པ་ཞིག་སྔོན་དུ་བཏང་ནས་བཏབ་པ་ཡིན་པས། བསམ་ཚུལ་བཏབ་པ་དང་འདྲ། ད་ལྟ་གསར་བཏོད་པ་ཚོས་བསམ་ཚུལ་གསར་པ་འགའ་ཞིག་འདེབས་བཞིན་ཡོད་ལ། དེས་འགྲོ་བ་མིའི་དཀའ་ངལ་ཆེན་པོ་འགའ་ཞིག་སེལ་ཐུབ་སྲིད། ཡིད་མ་ཆེས་མུ་མཐུད་བཀླག་པར་མཛོད།
མུ་གེ་དང་དབུལ་ཕོངས་ཀྱི་དཀའ་ངལ་སེལ་ཐུབ་པ།
ས་ཆ་མི་དགོས་པར་སྐྱེ་དངོས་འདེབས་ལས་བྱེད་པ་ཞིག་ཁྱེད་ཀྱི་བློ་ལ་འཆར་ཐུབ་པ་འདུག་གམ། ཧ་ལམ་འབྱུང་མི་སྲིད་པ་ལྟ་བུའི་ཐབས་ཤེས་འདི་ཐོག་མར་ཉི་ཧོང་གི་ནང་དུ་གསར་བཏོད་བྱས་པ་རེད། དེ་ཡང་ཉི་ཧོང་དུ་ཚན་རིག་པ་ཚོས་སྔོ་ཚོད་ཀྱི་རིགས་གསོ་སྐྱོང་མྱུར་པོར་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་འཚོལ་ཆེད་དུ། རླུང་དང༌། འོད། ཚ་གྲང་བཅས་ཚོད་འཛིན་བྱེད་རྒྱུ་ཡོད་པའི་ཁང་པའི་ནང་དུ། སྐྱེ་དངོས་ཀྱི་རྩ་བའི་ཐོག་ཏུ་འཚོ་བཅུད་(nutrients)གཏོར་གྱི་ཡོད། འཚོ་བཅུད་དེ་ཚོས་སྐྱེ་དངོས་མྱུར་དུ་སྐྱེ་བར་རོགས་ཕན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེ་ལྟར་བྱས་ཏེ་སའི་ཐོག་ལ་སྐྱེ་བར་ཉིན་གྲངས་ ༩༠ འགོར་ངེས་ཀྱི་པད་ཚལ་རྣམས། ཐབས་ཤེས་གསར་པ་འདི་བརྒྱུད་ན། ཉིན་གྲངས་༣༠ ནང་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་སྐྱེ་ཐུབ་ངེས་ཡིན། དེར་བརྟེན་མུ་གེ་མང་བ་དང་ཐོན་ཁུངས་དཀོན་པའི་ས་ཁུལ་དུ། འབྱུང་འགྱུར་ཐབས་ལམ་འདི་བེད་སྤྱོད་བྱས་ཚེ། མུ་གེའི་འཇིགས་པ་ལས་སྐྱོབས་ཐུབ་པའི་རེ་བ་ཆེན་པོ་ཡོད།
ཡང༌། ཁྱེད་ཀྱིས་སྐྱེ་དངོས་ཀྱི་སྤུས་ཚད་སྔར་ལྷག་ཡར་རྒྱས་གཏོང་ཐུབ་ཀྱི་རེད་བསམ་གྱི་འདུག་གམ། གལ་ཏེ་ཁྱེད་རང་གིས་ཡར་རྒྱས་གཏོང་ཐུབ་ཀྱི་རེད་སྙམ་ན་འགྲིག་པ་རེད། དེ་ཡང་དེང་སྐབས་ཚན་རིག་པ་ཚོས་སྐྱེ་དངོས་ཀྱི་ཕྲ་ཕུང་ནང་ནས་རིགས་རྒྱུན་གྱི་རྫས་སྣ་སྦྱོར་སྡེབ་བྱས་ཏེ། འཛམ་གླིང་ཐོག་དགོས་གལ་ཆེ་བའི་སྐྱེ་དངོས་ཁག་ཅིག་གི་ཞན་ཆ་སེལ་ཐབས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེ་ནི་སྐྱེ་དངོས་གཞན་ཞིག་གི་ནང་དུ་ཡོད་པའི་ཕན་ཆ་ཅན་གྱི་རིགས་རྒྱུན་རྫས་སྣ་ཞིག་སྐྱེ་དངོས་གཞན་ཞིག་ལ་སྤོ་འཛུགས་བྱེད་པར་ཟེར་བ་རེད། དེ་ལྟར་བྱས་པའི་སྐྱེ་དངོས་དེ་གཟུགས་དབྱིབས་སྔར་དང་གཅིག་མཚུངས་ཡིན་ནའང༌། དེ་ལ་དམིགས་བསལ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་བཟང་པོ་གསར་དུ་འཛོམས་ཡོད། དཔེར་ན། གྲོའི་ཉེ་འཁོར་དུ་སྐྱེས་པའི་རྩྭ་ངན་རྣམས་མེད་པ་བཟོ་ཆེད་དུ་གྲོ་དང་བཅས་པ་ལ་རྫས་སྣ་གཏོར་ན་ཡང༌། གྲོ་ལ་སྐྱོན་ཅི་ཡང་འབྱུང་གི་མེད་པ་དང༌། བླ་མ་མན་ཐང་ངམ། དེང་སྐབས་ཀྲོ་མ་ཀྲུ་རུ་གྲགས་པ་དེ། འཁྲི་ཤིང་གི་ཐོག་ཏུ་སྨིན་དུ་བཅུག་ཚེ། མ་བཀོག་པའི་གོང་དུ་རུལ་གྱི་མེད་པ་དང༌། དེ་བཞིན་ཞོག་ཁོག་ལས་དུག་ཅིག་ཐོན་ཏེ་ཉེ་འཁོར་གྱི་འབུ་ངན་གསོད་ཀྱང༌། མི་ལ་གནོད་སྐྱོན་གང་ཡང་མི་འབྱུང་བ་ལྟ་བུ་ཡིན། དེར་བརྟེན་འབྱུང་འགྱུར་ཞིང་པ་ཚོས་ཡུལ་གང་འདྲ་ཞིག་གི་སྟེང་དང༌། གནམ་གཤིས་གང་འདྲ་ཞིག་གི་འོག་ཏུའང་འཕྲོད་བསྟེན་ལ་ཕན་འབྲས་ཆེ་བའི་ལོ་ཏོག་དང༌། ཚལ་རིགས། ཤིང་ཏོག་བཅས་འདེབས་གསོ་ཐུབ་པ་འབྱུང་སྲིད་པ་རེད།
ནད་བཅོས་སྲོག་སྐྱོབས་ལ་ཕན་པ།
ཚད་པ་དང༌། ཟུག་གཟེར། སྐྲང་འབུར་བཅས་འཇོམ་བྱེད་ཀྱི་སྨན་ ཨ་སེ་ཕི་རིན་ (Aspirin)ཟེར་བ་དེའི་གྲུབ་ཆའི་རྫས་སྣ་གཅིག་ཤིང་ལྕང་མའི་ཤུན་པགས་ལས་འབྱུང་གི་ཡོད། དེ་ཡང་མི་ཚོས་ཚད་པ་དང༌། མགོ་གཟེར་བཅོས་བྱེད་དུ་དུས་རབས་མང་པོའི་རིང་ལྕང་མའི་ཤུན་པགས་བེད་སྤྱོད་བྱེད་མྱོང་ཡོད། དེང་སྐབས་གཟི་སྨན་(Drug)མང་པོ་ཞིག་ཚན་རིག་ཚོད་ལྟ་ཁང་གིས་བཟོ་ཡི་ཡོད་ཀྱང༌། མང་པོ་ཞིག་སྐྱེ་དངོས་ཀྱི་སྟེང་ནས་རྙེད་པའི་རང་བྱུང་གི་རྒྱུ་ཆ་རྣམས་གཞི་རྩར་བཟུང་བ་རྐྱང་ཡིན།
དེར་བརྟེན། སྐྱེ་དངོས་ནི་མ་འོངས་པར་གལ་ཆེའི་སྨན་རིགས་གསར་བཏོད་བྱེད་པའི་ལྡེའུ་མིག་ལྟ་བུ་ཡིན་མོད། འོན་ཀྱང༌། ད་ལྟའི་ཆར་ཉམས་ཞིབ་པ་ཚོས། འཛམ་གླིང་གི་མེ་ཏོག་ལྡན་པའི་སྐྱེ་དངོས་ཀྱི་རྣམ་གྲངས་ཁོངས་ནས། བརྒྱ་ཆ་བཅུ་ལས་ཉུང་བ་ཞིག་ལ་མ་གཏོགས་བརྟག་ཞིབ་བྱེད་ཐུབ་མེད། ཨ་རིའི་བྱང་ཕྱོགས་ཞི་བདེ་རྒྱ་མཚོའི་ཉེ་འགྲམ་གྱི་གཞུ་ཤིང་ (Pacific yew tree) ནི། འབྱུང་འགྱུར་ཕན་ཐོགས་ངེས་ཅན་འབྱུང་བར་ངེས་པའི་སྐྱེ་དངོས་ཤིག་ཡིན། དེ་ཡང་གཞུ་ཤིང་གི་པགས་པའི་ནང་དུ་ ཊེ་སོལ་(Taxol) ཞེས་པའི་རྫས་ཤིག་ཡོད་པ་དེ། སྐྲན་ནད་བཅོས་བྱེད་ཀྱི་སྨན་དུ་བེད་སྤྱོད་བྱེད་ཆེད་ཚན་རིག་པས་ཚོད་ལྟ་བྱེད་བཞིན་ཡོད།
བརྟག་ཞིབ་བྱེད་རྒྱུ་ཡིན་པའི་སྐྱེ་དངོས་མང་ཆེ་བ་ཚ་ཡུལ་གྱི་ཆར་ཞོད་ཆེ་བའི་ནགས་ཚལ་(Tropical rain forests)ཁག་གི་ནང་སྐྱེས་ཡོད་སྟབས། ཚན་རིག་པ་དང༌། སྨན་པ་ཁག་ཅིག་གིས་ཁུལ་དེར་གནས་སྡོད་བྱེད་མཁན་གྱི་མི་ལ་འདྲི་བརྩད་བྱས་ཏེ། ཁོང་ཚོས་སྔོ་སྨན་གྱིས་ནད་ཇི་ལྟར་བཅོས་པའི་ཚུལ་ཤེས་རྟོགས་ཡོང་བའི་རེ་བ་བྱེད་བཞིན་ཡོད།
ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབས་ལ་ཕན་པ།
ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་ཆེད་དུ་སྐྱེ་དངོས་རྣམས་ལམ་གསར་པ་ཞིག་གི་ཐོག་བེད་སྤྱོད་བྱེད་ཐུབ་བམ། ཐུབ་དང་ཐུབ།
ཁྱེད་རང་གིས་ཉིན་ལྟར་འགྱིག་ཤོག་ཕྱི་ལ་གཡུག་པའི་ཚུལ་ལ་བསམ་བློ་ཞིག་ཐོངས་དང༌། འགྱིག་ཤོག་ནི་བཟོ་བདེ་སྤྱོད་བདེ་ཞིག་ཡིན་ཡང༌། དེ་བསྐྱར་བཟོ་(recycle)བྱ་རྒྱུ་དང༌། ངོ་བོ་བསྒྱུར་བ། མེད་པར་བཟོ་རྒྱུ་བཅས་ནི་ཧ་ཅང་གི་ཁག་པོ་ཞིག་ཡིན་པས། ཁོར་ཡུག་ལ་གནོད་ཚབས་ཆེན་པོ་ཡིན། དེར་བརྟེན་ཚན་རིག་པ་ཚོས་སྐྱེ་དངོས་ཀྱི་རིགས་རྫས་སྤོ་འཛུགས་བྱས་ཏེ། འགྱིག་ཤོག་གི་ཚབ་ཅིག་བཟོ་བྱེད་དུ། སྐྱེ་དངོས་གསར་པ་ཞིག་བཟོ་བཞིན་ཡོད། སྐྱེ་དངོས་འདིས་བཟོས་པའི་ཁུག་མ་རྣམས་ལ་ཚི་སྣ་ཡོད་པར་མ་ཟད། ཤེལ་ལྟར་མཁྲེགས་པོ་ཡོད་པ་དང༌། འགྱིག་ཤོག་ལྟར་ཆུ་འགོག་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད། དེ་ཙམ་མ་ཟད་ཁུག་མ་འདིའི་རིགས་བསྐྱར་བཟོ་བྱ་རྒྱུར་དཀའ་ངལ་མེད་སྟབས། ཁོར་ཡུག་ལ་སྐྱོན་ཡོང་གི་མེད།
ཡང་ཐབས་ལམ་གཞན་ཞིག་ནི། དེང་སྐབས་ང་ཚོས་བེད་སྤྱོད་བྱེད་བཞིན་པའི་ཤོག་བུ་རྣམས་ཕལ་ཆེ་བ་ཤིང་སྡོང་ལས་བཟོས་པ་ཡིན་སྟབས། ཤོག་བུ་འགྲོ་རྒྱུག་ཇི་ཙམ་གྱིས་ཆེ་ན་ཤིང་ནགས་རྩ་མེད་དུ་འགྲོ་བའི་ཉེན་ཁ་ཡང་དེ་ཙམ་གྱིས་ཆེ་བ་ཡོད། དེར་བརྟེན་ཤོག་བུའི་རྒྱུ་ཆ་གསར་པ་ཞིག་འཚོལ་ཐུབ་ན་གང་འདྲ་འདུག གསར་གཏོད་པ་ཚོས་སྐྱེ་དངོས་ཀེ་ནབ་(Kenaf)ཞེས་པ་དེ། ཤོག་བུའི་རྒྱུ་ཆར་བེད་སྤྱོད་གསར་དུ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ཀེ་ནབ་ཞེས་པའི་སྐྱེ་དངོས་དེ་ཚ་ཡུལ་དུ་སྐྱེ་ཡི་ཡོད་ཅིང༌། དེར་ཚི་སྣ་ལེགས་པོ་ཡོད་སྟབས་ཤོག་བུ་བཟོ་བར་འཚམས་པོ་ཡོད། ལྷག་པར་སྐྱེ་དངོས་འདི་འཚར་ཚད་མྱུར་པོ་ཡིན་པའི་ཐོག ཤིང་སྡོང་གི་རིགས་སྐྱེ་འཕེལ་བྱེད་མི་ཐུབ་པའི་ས་གནས་མང་པོར་ཡང༌། སྐྱེ་དངོས་འདི་སྐྱེ་འཕེལ་བྱེད་ཐུབ་པས། ཚན་རིག་པ་ཚོས་སྐྱེ་དངོས་འདིས་ཤིང་སྡོང་མང་པོ་སྐྱོབས་ཐུབ་པའི་ཡིད་ཆེས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།
མཐའ་མཇུག་ཁྱེད་རང་གིས་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ལ་འཕྲད་བཞིན་པའི་དཀའ་ངལ་གང་ཞིག སྐྱེ་དངོས་ཀྱིས་སེལ་ཐུབ་པ་དེ་འདྲ་གཞན་གང་དང་གང་ཡོད་པའི་ཐོག་ལ་བསམ་གཞིགས་གནང་རོགས།། །།
